Ksiądz, wojak, działacz narodowy, Pomorzanin.

Ksiądz podpułkownik Józef Wrycza należał do pokolenia niepokornych Pomorzan, filomatów i młodokaszubów, którzy doświadczyli życia w niewoli: pruskiej w okresie zaborów, niemieckiej w czasie drugiej wojny oraz komunistycznej w powojennej Polsce. W młodości pod wpływem ideałów romantycznych, które czerpał z twórczości wieszczów – Mickiewicza i Słowackiego, w jego sercu kształtował się obraz przyszłej Polski. W dorosłym życiu przekazywał te wzorce kolejnym, młodszym pokoleniom. Zaangażował się w działania, dzięki którym Polska uzyskała dostęp do morza, zabiegał o przyłączenie północnych Kresów do Rzeczypospolitej. Doczekał tych chwil, a nawet odegrał w tych wydarzeniach znaczącą rolę. Ksiądz Wrycza to nietuzinkowa postać: człowiek o wielu zainteresowaniach, nieszczędzący sił wojak, gorliwy narodowiec, aktywny polityk, bohater ścigany przez gestapo, regionalista zatroskany o piękno literackiej kaszubszczyzny, legendarny przywódca „Gryfa Pomorskiego”, obywatel napiętnowany przez władze PRL. Przeżył 77 lat, był świadkiem burzliwych przemian społecznych, politycznych i ekonomicznych. Jest postacią do dzisiaj żywą w pamięci Pomorzan, o czym świadczą nazwy ulic, których jest patronem (w Chełmży, Wielu, Tucholi, Brusach, Czersku, Chojnicach, Kościerzynie, Starogardzie Gdańskim i Tczewie), pamiątkowe tablice poświęcone jego osobie (w Chełmży, Czarnej Dąbrowie, Tucholi, Wielu i Zblewie) oraz pomnik w Tucholi. Bohater ten jest również patronem szkoły podstawowej w Tucholi. Niewątpliwie to człowiek, dla którego Polska stanowiła najwyższą wartość. Wytrwale walczył o wolną ojczyznę, nie dał się złamać niewoli pruskiej, nie zląkł się grożącej mu ze strony okupanta niemieckiego kary wieloletniego więzienia, pięć lat poświęcił służbie wojskowej, ponadto nigdy nie zaakceptował systemu komunistycznego w PRL. Tak bogata, długoletnia działalność pomorskiego kapłana wojaka na niwie kulturalnej, w przedsiębiorczości, w zakresie aktywizacji Kaszubów w walce o niepodległość Polski i polskość Pomorza zasługuje na najwyższe uznanie. Dokładne poznanie historii życia i dokonań ks. Józefa Wryczy pozwala dostrzec w nim jednego z niezłomnych bohaterów Niepodległej.

(źródło:IPN, fot.zbiory Aleksandry i Lecha Zdrojewskich)